عوامل پیدایش حادثه ی کربلا

اوضاع سیاسی

حکومت بنی امیه می ‌خواست در رأس باشد . امام حسین هم فرمود: اگر قرار باشد که رهبر مردم یزید باشد ، باید با اسلام خداحافظی کرد . « وَ عَلَى الْإِسْلَامِ السَّلَامُ إِذْ قَدْ بُلِیَتِ الْأُمَّةُ بِرَاعٍ مِثْلِ یَزِیدَ » ¹ با این اسلامی که رهبرش یزید است ، باید خداحافظی کرد .

 در زیارت عاشورا نیز  داریم: « وَ لَعَنَ اللَّهُ بَنِی أُمَیَّةَ قَاطِبَةً » « قاطبة » منظور همه‌ی آنها از اول تا آخر است .²

در هیچ کجای قرآن از احدی از بنی امیّه ستایش نشده است .

عامل اجتماعی

حضرت زینب کبری در خطبه‌ی شام فرمود : « أحَسَدْتُمُونَا » شما به ما حسد بردید .3 به عبارتی زینب (س) یکی از عوامل مهم حادثه ی کربلا را حسد می داند .

حسد چیست؟

 حسد کاری می‌کند که آدم به پیغمبر می‌گوید: تو دیوانه هستی .

 پسران یعقوب به یعقوب گفتند: ‌ای پدر تو همان انحراف قدیمی خود را داری . حسادت به یوسف کاری کرد که به پیغمبر می ‌گفتند: تو منحرف هستی . حسادت کاری می‌کند که برادر برادر را می‌کشد .

خط کش حسادت

حسادت خط کش دارد . با این خط کش آدم می ‌تواند بفهمد که حسود هست یا نیست .

آدم حسود دو نشانه دارد : 1- تا یک کمالی شنید ، یک نیش می زند و کمال را خراب می‌کند . می‌گویند: طرف خیلی خوب رانندگی می‌کند . می‌گوید: اتفاقاً خیلی بی کله رانندگی می‌کند. 2- علامت دوم حسد این است که وقتی از کمال بشنود ، نیش نمی‌زند. کمال او را خراب می‌کند و یک کمال برای خودش می‌گوید تا کمال او پاک شود .

 یعنی نوار روی نوار ضبط می‌کند . زمانی که در جبهه ترکش بخورد ، فوری می‌گوید: که ترکش خورده است . زمانی که بفهمد کسی به کربلا رفته است ، می‌گوید: من دومین سفرم بعد از مکه، کربلا بود.

 آدم حسود کسی است که یک کمال از خودش می‌گوید تا کمال اولی پاک شود.

کینه و حسادت از عوامل اصلی در پیدایش فاجعه ی کربلا بود.

3-  هواپرستی و دنیا خواهی

هواپرستی و دنیا خواهی آن جماعت خدا را از یادشان برده بود . لذا می‌بینیم امام صادق(ع) در زیارت اربعین جدش سیدالشهدا(ع) ، مانعان پیشرفت حرکت آن حضرت را همین افراد معرفی نمود : « قد تزاور علیه من غرّته الدّنیا »⁴ و قرآن کریم نیز به این حقیقت چنین اشاره کرد: « فَلْیُقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یَشْرُونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا بِالآخِرَةِ »⁵

استفاده ابزارى از دین

کسانى که براى دست یافتن به مقاصد و منافع خویش به دین پناه مى برند و آن را ابزارى جهت نیل به مقصود قرار مى دهند و اعمال درست و نادرست خود را با رنگ و آب به دین نسبت مى دهند ، بستر دین را دچار آسیب و آفت مى کنند. سخن فرزدق (شاعر) به سالار شهیدان این حقیقت را تأیید مى کند . وى مى گوید: از کوفه بازگشتم که امام حسین(ع) مرا دید . پرسید : اى ابا فراس از مردم کوفه چه خبر ؟ گفتم: « قلوبهم معک و سیوفهم مع بنى امیّة ؛دل هاى مردم با توست ، امّا شمشیرهایشان با بنى امیّه و علیه توست .»⁶

امام حسین(ع) در جواب من فرمود : « آرى! این سخن حقى است که تو از روى صداقت و راستى مى گویى ، زیرا مردم بردگان دنیا هستند و دین لقلقه زبان آن هاست! حمایت آنان از دین تا آن جاست که زندگى ایشان همراه با رفاه و آسایش باشد و آن گاه که در بوته امتحان قرار گیرند ، دین داران کم هستند .»⁷

تهى شدن جامعه از معنویت

این  حادثه باورنکردنى ، همین حادثه عجیب و حیرت انگیز کربلااتفاق افتاد .چه کسانى کردند؟ همان هایى که به خدمت حضرت مى آمدند و سلام و عرض اخلاص مى کردند.

این یعنى چه؟معنایش این است که جامعه اسلامى درطول این پنجاه سال بعد از رحلت رسول اکرم (ص) ، از معنویت وحقیقت اسلام تهى شده است ؛ظاهرش اسلامى است؛ اما باطنش پوک شده است. خطر این جاست. نمازهابرقرار است، نماز جماعت برقراراست، مردم هم اسمشان مسلمان است و عده اى هم طرفدار اهل بیت اند!»⁸

جداشدن از سرچشمه زلال امامت

رهبر فرزانه انقلاب، این عاشورا رایک نزاع شخصى و قبیلگى نمى داند؛بلکه آن را یک جریانى انحرافی مى داند که بعد از رحلت رسول شروع شد و در روز عاشورا به منصه ظهور نشست.

انحراف مسیر رهبرى پس ازرسول اللّه صلى الله علیه و آله و جدایى مسیر خلافت از سرچشمه زلال امامت، امت وجامعه اسلامى را به آفت هایى دچار کرد .در نتیجه کم کم جامعه اسلامى از مسیرترسیم شده رسول اکرم صلى الله علیه و آله دور شد وفاصله ها میان آن مدینه فاضله ـ که خاتم انبیا صلى الله علیه و آله تأسیس کرده بود ـ باجامعه آن روز پدید آمد . کسانى به قدرت رسیدند که خلافت اسلامى رابه پادشاهى و سلطنت تبدیل کرده واجتماع مسلمانان را از ارزشها دور وتهى کردند . آنان، خطوط اصلى ومعیارهاى اصیل این دین مبین راتضعیف و ارزشهاى جاهلى را که پیامبر صلى الله علیه و آله کنار زده بود، دوباره جایگزین کردند.

گمراهى و انحرافِ عمومى

« فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌأَضَاعُوا الصَّلَوةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَوَ تِ فَسَوْفَ یَلْقَوْنَ غَیًّا ؛ پس از آنان ، فرزندان ناشایسته اى روى کار آمدند که نماز راتباه کردند و از شهوات پیروى نمودندو بزودى [مجازات] گمراهى خود راخواهند دید .»⁹

با توجه به این آیه ،دو عامل از عوامل اصلى این گمراهى و انحرافِ عمومى می باشد و آن عبارت است از : آندو را چنین بیان مى کند:

یکى دور شدن از ذکر خدا که مظهر آن نماز است؛ یعنى فراموش کردن خدا و معنویت و جدا کردن حساب معنویت از زندگى وفراموش کردن توجه و ذکر و دعا وتوسل و توفیق از خداى متعال و توکل بر خدا و کنار گذاشتن محاسبات خدایى از زندگى.

 عامل دوم « اتَّبَعُواالشَّهَوات » است ؛ یعنى دنبال شهوترانیهاو هوسها و در یک جمله « دنیاطلبى »رفتن به فکر جمع آورى ثروت و مال بودن و التذاذ و به دام شهوات دنیاافتادن و اصل دانستن اینها وفراموش کردن آرمانها .

کوتاهى خواص از انجام رسالت خویش

از مهم ترین زمینه سازهاى قیام امام حسین علیه السلام کوتاهى خواص از انجام رسالتشان بود؛ همچنان که سالار شهیدان درباره کوتاهیها و سستیها و سهل انگاریهاى عالمانِ دربارى و خواصى که سکوت را اختیار کرده بودند ، بیانى توبیخ آمیزو تلخ دارد و به آنان مى فرماید: « شما بادیدن عهد الهى که شکسته مى شودفریاد برنمى آورید و با ستمگران با مداهنه و سازشکارى رفتار مى کنید...شما ستمکاران را بر خود چیره ساختید و کارها را به دست آنان سپردید... فرار شما از مرگ به سبب دل بستن به این زندگى ناپایدار بود . درنتیجه، مستضعفان را به دست ستمگران سپردید .»¹⁰

اگر کسانى که براى جانشان راه خدا را ترک مى کنند ،آنجا که باید حق بگویند نمى گویند ،چون جانشان به خطر مى افتد از ترس جان و از ترس از دست دادن مال و ازترس دادن مقام و پست از ترس منفورشدن، و تنها ماندن، حاضرمى شوند حاکمیت باطل را قبول کنند ودر مقابل باطل نمى ایستند و از حق طرفدارى نمى کنند، وقتى که این طورشد، آن وقت، دیگر «حسین بن على»ها به مسلخ کربلا خواهند رفت ،به قتلگاه کشیده خواهند شد ، یزیدهابر سر کار مى آیند ، امامت به سلطنت تبدیل مى شود و... وقتى امام حسین علیه السلام قیام کرد ؛ خیلى از همین خواص ، پیش امام حسین علیه السلام نیامدند تابه او کمک کنند.

تصمیم گیرى خواص در وقت لازم ، تشخیص خواص در وقت لازم ،گذشت خواص از دنیا در لحظه لازم ،انحراف مسیر رهبرى پس از رسول اللّه صلى الله علیه و آله وجدایى مسیر خلافت ازسرچشمه زلال امامت ،امت و جامعه اسلامى را به آفتهایى دچار کرد .

اینهاست که تاریخ را نجات مى دهد ،ارزشها را حفظ مى کند .»

بزرگان هر جامعه اى باید حق وباطل را بشناسند و جانانه از حق دفاع کنند . عوام هر جامعه اى نیز دنباله روخواص اند و راه آنها را ادامه مى دهند ؛از این روست که اگر خواص ساکت نشستند و کم کارى کردند ، گناهشان بس بزرگ خواهد بود .

پی نوشت ها :

1- لهوف / ص 24

2- مصباح المتهجد / ص 774

3- لهوف / ص 153

4- چهل حدیث حسینی / ص 174 – 175

5- نساء / 74

6- الکامل فی التاریخ / ابن اثیر / ج 2 / ص 547

7- سخنان حسین ابن علی از مکه تا کربلا / ص 180

8- سخنان مقام معظم رهبری

9- مریم / 59

10- سخنان مقام معظم رهبری